Een nieuwe taal leren is enorm interessant, vind ik - maar tegelijkertijd een grote uitdaging waar je af en toe heel moe en gefrustreerd van kunt worden. Ik kan me nog goed ons eerste echte feest herinneren, na een maand of vier in het land te zijn. Inmiddels konden we keurig alstublieft, dankuwel, ja lekker weer, en prettig weekend zeggen en dat soort dingen, en kenden we alle volleyball-, wiskunde- en IT-termen, dus met dat feest moest het ook wel goedkomen. Helaas, een groep aangeschoten trøndersk-sprekende grappenmakers met harde muziek erdoorheen was meer dan voldoende om ervoor te zorgen dat we bijna de hele avond kansloos hebben moeten glimlachen. Gelukkig is dat inmiddels weer helemaal goedgekomen.
Een van de eerste dingen die ons opviel was dat er nauwelijks zoiets bestaat als 'Noors'. In plaats daarvan bestaan er ongeveer 350 sterk verschillende dialekten die met trots dwars door elkaar heen gesproken worden - niet zoals in Nederland dus waar veel mensen proberen ABN te spreken zodra ze buiten de dorpsgrenzen komen. Ook op TV wordt geprobeerd om een verscheidenheid aan dialekten te laten horen. Het weerbericht is berucht vanwege de obscure kustdialekten. Trondheim is een soort dialektenverzamelplaats - als laatste grote stad voordat de grote leegte begint, en tegelijkertijd universiteits-, olie- en handelstad hoor je hier op straat tientallen dialekten.
In hoofdlijn bestaan er in het Noors twee taalvormen: het door het Deens beinvloede 'bokmål' dat het meest rond Oslo en in het oosten van het land wordt geschreven, en 'nynorsk' - het meer oorspronkelijke Noors wat aan de kust wordt gesproken. Elke gemeente beslist elke paar jaar of ze zich als bokmål- of nynorskgemeente beschouwen (of als taalvormneutraal, dat mag ook), waarna alle correspondentie met de gemeente wordt gericht naar de gekozen taalvorm. Daarnaast mag elke inwoner van Noorwegen ook zelf nog eens kiezen aan welke taalvorm hij de voorkeur geeft in correspondentie met de overheid bijvoorbeeld.
In het Noors bestaat er een keuzevrije uitgang van werkwoorden en zelfstandig naamwoorden - alle ruimte dus om een dialekt vorm te geven. Ook zijn er opvallend veel varianten van persoonlijk voornaamwoorden in gebruik. In het bokmål bijvoorbeeld is het 'jeg har syklet' ('jeg' en 'syklet'), in het Trøndersk wordt dat 'æ ha sykla'. Een andere eigenschap van Scandinavische talen is het 'slutartikel' voor bepaalde lidwoorden: het bepaalde lidwoord (de, het) wordt aan het zelfstandig naamword vastgeplakt. Een huis is bijvoorbeeld 'et hus', maar het huis is 'huset', en een mann 'en mann', de man is 'mannen'.
Die verschillen tussen de dialekten kunnen heel groot zijn. 'Jullie' kan bijvoorbeeld 'dere', 'dåkk', 'dåkka', of 'dekk' zijn. 'Ik' is 'jeg', 'æ', 'eg', 'ji', 'i' en alles wat daar tussenin zit (zie kaart hierboven uit het 'Trøndersk ordboka', het regionale woordenboek). Dat is behoorlijk lastig om naar te luisteren: in plaats van te kunnen focusen op één klank (bv: 'jullie' kan eigenlijk maar op 1 manier worden uitgesproken) moet je nu een hele groep geluiden 'in de gaten houden'. Mmm... moeilijk uit te leggen merk ik, maar wel een heel cruciaal onderdeel van de taal. De meeste buitenlanders, ook die in Trondheim, leren op taalcursussen keurig bokmål, maar met bokmål kom je helaas niet zo ver op straat. Afgelopen week heb ik nog vastgesteld dat Stefan en ik niet de enige buitenlanders waren die na een paar weken toch maar eens vroegen wat dat 'dåkk' nou toch betekende... 'jullie', dus...
Mijn favoriete dialekt wordt gesproken in Bergen, dat als voormalige hanzestad veel invloed uit het Duits heeft gehad. De meeste Noren vinden Bergensk maar niks maar ik vind het prachtig. Trøndersk is helaas wat minder charmant, bijvoorbeeld door de gewoonte om een j uit te spreken na de n. 'Mann' wordt dus 'mannj', 'sant' wordt 'sainnjt'. Meer over dialekten vind je bijvoorbeeld hier. Bergen ligt in Hordaland fylke, Trondheim in Sør-Trøndelag fylke.
Zoals gezegd gaat het inmiddels prima met de taal, we zijn nu zo langzamerhand meer in het stadium dat we met Noren gezellig over de taal kunnen praten als onuitputtelijke bron van vermaak. Noren praten onderling ook graag over alle verschillen tussen de dialekten, en alle plaatselijke uitdrukkingen en zo. Zo hebben ze altijd wat om over te praten...
