Trøndersk

Deze post wordt misschien wat al te technisch, maar ik heb zin om wat te schrijven over Trøndersk, het regionale dialekt. Niet geinteresseerd in taal? Dan is het misschien beter om deze post maar even over te slaan. Misschien ben ik wel de enige die dit ooit nog eens naleest als we oud en wijs zijn, maar ik vind taal gewoon erg boeiend... We hebben een tijd met het dialekt geworsteld, maar wie worstelt komt boven, en inmiddels floept er bij ons af en toe zelfs al een woordje trøndersk uit als we niet uitkijken.

Trøndersk is de aanduiding voor een dialektgroep die wordt gesproken in Midden-Noorwegen. Ten opzichte van Oslo-Noors (bokmål) wijkt het dialekt af op de volgende hoofdpunten.

• Palatalisering

Vooral de 'n' wordt hier het slachtoffer van. Palatalisering betekent dat medeklinkers op het eind van een woord worden uitgesproken met een ekstra 'tong tegen tanden' klank - een ekstra 'J' dus. Bijvoorbeeld 'vann' wordt 'vannj', 'guttene' wordt 'gutanj', 'stelle' wordt 'stellj'. Van Noordoost- naar Zuidwest-Trøndelag neemt de mate van palatalisering toe. Je kunt dus al aardig inschatten waar een trønder vandaan komt door te luisteren naar de 'nj' frequentie!

• Persoonlijke voornaamwoorden

Een bekend voorbeeld is het zinnetje 'Æ e i A æ', waar in plaats van 'jeg' (ik) 'æ' wordt gebruikt, misschien wel het meest duidelijke voorbeeld van een trøndersk voornaamwoord. Een andere leuke is 'dåkker' in plaats van 'dere' (jullie). Hier is enorme variatie mogelijk, alle volgende woorden betekenen bijvoorbeeld 'ik': æ, eg, e, æg, eig, ei, i, je. Ook hier krijg je een aardig idee van iemands geboortegrond door te luisteren naar de vorm van het persoonlijk voornaamwoord.

• Dikke L

Trøndersk heeft een unieke klank - de dikke L. De medeklinkers 'rd' op het eind van een woord worden nogal eens geslachtofferd en uitgesproken als een hele dikke 'LJ'. Een tafel ('bord' [boer]) wordt bijvoorbeeld [boelj]. Raar maar waar.

• Apokope

Mooi woord, maar het betekent eigenlijk alleen maar dat net als op zijn Drents bv het laatste deel van een woord wordt weggelaten: niet 'kjøpe' maar 'kjøp', niet 'gryte' maar 'gryt'.

• Klinkervereffening

Hier geldt ook dat de mate van klinkervereffening een goede indruk geeft van waar precies iemand vandaan komt. Klinkervereffening betekent dat de klinkers in een zelfstandig naamwoord naar elkaar toe groeien. Klinkerbenadering houdt in dat de klinkers bij elkaar in de buurt komen te liggen ('æ' en 'a'), klinkervereffening betekent dat de klinkers gelijk worden. Het woord 'uke' is een mooi voorbeeld. Onder invloed van klinkerbenadering wordt dat woord 'veka', maar wordt het nog verder doorgevoerd tot klinkervereffening dan wordt het zelfs 'vukku' of 'vokko'. Een van mijn collega's heeft het voortdurend over 'vokko'... dat plaatst haar wieg in Indre Namdal.

• Datief-vormen

Een vreemde eend in de bijt. Russisch, Fins en Duits hebben een serie naamvallen maar Noors heeft eigenlijk geen enkele naamval - behalve in Trøndelag! Daar bestaat de datief, de 'derde naamval' waar een voorzetsel de uitgang van een zelfstandig naamwoord bepaalt.

Ja, een beetje raar ben ik misschien wel maar ik geniet van al dit soort taalfratsen - en dan is Trøndersk nog maar 1 van de 300 dialekten die worden gesproken in Noorwegen!